Mijn naam is Susan de Thouars en sinds kort volg ik het traineeship Open op Orde bij BECIS | DIOR. Tijdens mijn bachelor Cultureel Erfgoed aan de Reinwardt Academie besloot ik om een minor Archivistiek te volgen. Ondanks de geluiden van mijn medestudenten dat archieven ‘stoffig’ en ‘saai’ zijn had ik toch het idee dat ik er iets interessants van kon maken. Deze interesse kwam ook deels doordat ik weinig wist over mijn familieverleden. Mijn opa en oma zijn vanuit Nederlands-Indië naar Nederland gekomen. Er werd weinig gesproken over het leven daar, waardoor een groot deel van mijn familiegeschiedenis voor mij altijd een raadsel was. Daarnaast werd er op de middelbare school weinig over dit stukje Nederlandse geschiedenis verteld in de geschiedenisboeken. Toen ik zocht naar een afstudeerstage wilde ik graag iets doen waarmee ik een bijdrage kon leveren aan de maatschappij. Ik kwam terecht bij The Black Archives in Amsterdam. Een community archive dat archiefstukken en objecten verzamelt rondom de thema’s racisme, slavernij, kolonialisme en meer.
Na een aantal weken bekeek ik een collectie, geschonken door Adriaan van Dis, met daarin stukken over Nederlands-Indië. Ik bekeek een fotoboek over mensen in Indonesië en raakte enorm geëmotioneerd. Op de foto’s zag ik mensen met dezelfde bolle wangen en kleine handen als ik en mensen die ontzettend op mijn vader leken. Dit stukje herkenning deed mij realiseren dat het Indonesische deel van mijn familiegeschiedenis er ook toe doet. Dit moment heeft mij enorm gemotiveerd om meer onderzoek te doen in archieven, in contact te raken met organisaties zoals de Indische Genealogische Vereniging en vooral om meer te praten en kennis te delen met anderen hierover. Dit laatste heb ik gedaan met leeftijdsgenoten die in hetzelfde schuitje zaten als ik: wortels in Indonesië, maar verder geen kennis over wat er allemaal met hun familie is gebeurd of hoe het leven daar was. Deze periode is het moment waarop ik fan ben geworden van community archives. Voordat ik daarover doorga, zal ik eerst uitleggen wat een community archive is.
Wat zijn community archives?
Een community archive is een laagdrempelige plek om mensen kennis te laten maken met hun eigen identiteit en geschiedenis. Door middel van tentoonstellingen, lezingen en podcasts, maken community archives de geschiedenis levendig. En omdat de informatie vóór en dóór de gemeenschap zelf wordt verzameld, wordt het ook een stuk persoonlijker en herkenbaarder. Zo kunnen hopelijk meer mensen hetzelfde besefmoment hebben als ik als ze door een fotoboek bladeren, een document zien of een lezing bijwonen.
In het Verenigd Koninkrijk, Canada en de Verenigde Staten is community archive een bekend begrip. Er bestaat een overkoepelende website waarop bijna alle community archives in het Verenigd Koninkrijk zijn geregistreerd. Wanneer je zoekt naar ‘Community Archives Nederland’ op het internet is er geen informatie te vinden. Het begrip community archive is iets wat in Nederland nog niet is aangenomen. Terwijl er veel organisaties in Nederland bestaan die voor iets soortgelijks staan en iets soortgelijks doen als de community archives in het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Canada. Voorbeelden hiervan zijn Atria en IHLIA, die vanuit en voor specifieke gemeenschappen zijn opgezet. Ook zijn er verschillende historische verenigingen actief die materiaal verzamelen, zoals het Historisch Centrum Amsterdam Noord of het buurt archief Bijlmermeer. Het is lastig om één definitie te geven van wat een community archive is, en veel experts pleiten dat de definitie fluïde moet blijven.
In deze infographic wordt uitgelegd wat de kenmerken van een community archive zijn en wat zij doen. Ik heb The Black Archives als best practice gebruikt bij het schrijven van mijn scriptie en dit is ook verwerkt in de infographic.
Vijf kenmerken
Er zijn vijf kenmerken waar een community archive aan kan voldoen: onafhankelijkheid, gebrek aan/oneens zijn met de manier van representatie, betrokken gemeenschap, levend archief en diverse collectie. Deze vijf kenmerken worden gegeven met een disclaimer dat, als organisaties niet aan alle of geen van de kenmerken voldoen, dit niet uitsluit dat zij een community archive zijn. Vervolgens wordt er gefocust op de mogelijkheden van community archives die andere archiefinstellingen niet of minder kunnen benutten. Een voorbeeld is dat The Black Archives verbonden is aan de organisatoren van het Black Lives Matter protest. Op een van de meest bekende protesten op 1 juli 2020 in Amsterdam hebben zij alle protestborden verzameld en later gearchiveerd op een bijzondere wijze. Zo wordt er gearchiveerd met de context van de gemeenschap zelf. Ook is er veel mogelijkheid om orale cultuur vast te leggen en het archiefmateriaal levend te houden op hun eigen manier.
Wat is de positie van community archives in het informatielandschap?
Community archives dragen bij aan het verzamelen van erfgoed over culturele verandering en identiteit. Een voorbeeld van een mooie samenwerking is het project van Dig It Up en Stadsarchief Rotterdam. Een samenwerking tussen archiefinstelling en community archive. Dig it Up is de schakelspeler tussen gemeenschap en archiefinstelling. Dig It Up werkt met de gemeenschap, verzamelt informatie met hen, verwerkt het en levert een dataset aan het Stadsarchief Rotterdam. Zo heeft Stadsarchief Rotterdam materiaal dat op de manier van de gemeenschap zelf is achtergelaten, en de gemeenschap een plek waar zij hun erfgoed en geschiedenis op hebben kunnen slaan op hun eigen manier. Deze wisselwerking van informatie zou een bepaalde urgentie aan community archives kunnen geven. Hun positie in het informatielandschap wordt belangrijker, omdat zij belangrijke informatie kunnen verzamelen. Een recent voorbeeld is het RECHARGE project van Dr. Trilce Navarrette Hernandez, verbonden aan de Erasmus Universiteit. Dit project heeft onlangs 2.9 miljoen euro ontvangen om te onderzoeken wat de kracht is van participatie van gemeenschappen voor culturele instanties.
Hopelijk heb ik een aantal van jullie weten te enthousiasmeren over community archives. Community archives zorgen voor een laagdrempelige en structurele verbinding. De verbinding die ik nu voel met mijn familiegeschiedenis is iets wat ik iedereen gun. Mijn hoop is dat mooie initiatieven zoals community archives meer bekendheid en urgentie krijgen, zodat ze net als andere archiefinstellingen voor in de eeuwigheid kunnen blijven bestaan.
Mochten jullie meer informatie willen over community archives, bezoek dan de website van de Community Archives and Heritage Group.
